توی این مقاله قراره به شهر تاریخی و جذاب همدان سفر کنیم. این شهر زیبا از گذشته‌های دور شاهد ادوار تاریخی مختلف بوده و آثار کهن اون راوی قصه‌های زیبا و شنیدنیه! یکی از این آثار قدیمی گنبد علویان هست که نمادی از شکوه و عظمت معماری اصیل ایرانی و اسلامی به شمار میاد. توی این مقاله‌ قراره بصورت جامع با گنبد علویان، تاریخچه و معماری منحصربه‌فردش آشنا بشی. پس تا آخر این متن با ما همراه باش تا آشنایی با این اثر ارزشمند رو از دست ندی.

معرفی گنبد علویان

گنبد علویان همدان یکی از آثار فاخر به یادگار مونده از عصر سلجوقیه که شکوه و هنر معماری ایرانی و اسلامی رو به نمایش گذاشته. این نمونه‌ی منحصربه‌فرد نمادی از پیشینه اعتقادی مردمان این دیاره که همواره توجه محققان و باستان‌شناسان رو به خودش جلب کرده. بنای گنبد علویان تا چند مدت قبل در بافت قدیمی شهر، محدوده یک دبستان کوچک واقع شده بود و جولانگاهی برای نشون دادن عظمت خودش نداشت.

امروزه با آزاد کردن بافت پیرامون و تجهیز محدوده‌ی این بنا، وضعیت بهتری برای گنبد علویان رقم خورده. جالبه که بدونی این بنا یکی از شاهکارهای معماری بعد از اسلام در شهر همدانه که در سال ۱۳۱۰ جز آثار ملی ایران به ثبت رسیده.

وجه تسمیه

گنبد علویان در گذشته‌های دورتر دارای گنبد بود و بعدها در اثر گذشت زمان گنبد اون فروریخت. از طرفی دیگه علاقه و اعتقاد مردم به سادات و حضرت علی (ع) و مدفون بودن دو تن از خاندان علویان در این مکان باعث نامگذاری بنا به نام گنبد علویان شد.

تاریخچه گنبد علویان

شناسنامه فنی گنبد علویان نشون‌دهنده‌ی قدمت سلجوقی این بناست. درواقع این بنا در قرن ششم هجری توسط خاندان علویان بعنوان مسجد احداث شد و در دوره‌های بعدی سردابی در زیرزمین اون ایجاد و به مقبره این خاندان تبدیل شد.

خاقانی در بیتی از این بنا با عنوان گنبد سبز یاد می‌کنه و میگه؛ دلا دوشم دلا دوشم دلا دوش/ به حق گنبد سبز سیه‌پوش

ویژگی‌های خاص و جذاب گنبد علویان مثل ظرافت و تزیینات منحصربه‌فردش همواره مورد توجه محققان بوده و اداره کل باستان شناسی در سال ۱۳۱۷ این بنا رو تعمیر و مرمت کرد. پوششی از چوب و شیروانی و حصارکشی اطراف این بنا از جمله کارهاییه که در مرمت این بنا انجام شد.

پیشنهاد خواندنی

گورستان‌ پارتی، گورستانی ترکیبی در استان همدان

معماری بنای گنبد علویان

گنبد علویان

همونطور که قبلا هم اشاره شد، گنبد علویان یک نمونه باشکوه از معماری ایرانی و اسلامی هست. این بنا از لحاظ هنر گچ‌بری و آجرکاری از جمله آثار بینظیر و فاخر سده‌های میانی دوره اسلامیه. شکل ظاهری این گنبد شباهت زیادی به گنبد سرخ مراغه داره که در سال ۵۴۲ هجری قمری ساخته شده. ابعاد داخلی این بنا با تزیینات چشم‌نواز و متراکم شبیه به گنبد حیدریه قزوین آراسته شده. گنبد علویان به صورت مکعبی چهارضلعی در ابعاد ۱۲/۸ در ۱۲/۵ متر و در ارتفاع ۱۱/۵ متر ساخته شده. چهار جرز ستون‌مانند با ارتفاع ۹/۵ متر با قطری حدود دو متر، شبیه به برج‌هایی در چهار گوشه، گنبد علویان رو در برگرفتن.

هرکدوم از این برج‌ها پنج طاق‌نمای فرورفته مثلثی با ارتفاع ۸ متر، عرض ۱ متر و عمق نیم‌متر هست که جرزها رو بصورت نیمی از یک ستاره هشت‌پر درآورده. قسمت شمالی بنا رو طاق‌نمای جناغی با ارتفاع ۱۰ و عرض ۵/۵ متر به خودش اختصاص داده. درون این طاق‌نما قاب مستطیل شکل برجسته قرار گرفته. ورودی گنبد علویان رو طاقی جناغی با ارتفاع حدود ۴۰ متر و عرض ۶ متر تشکیل داده. بر فراز ورودی بنا و درون کادر مستطیل شکل اون، گچبری‌های لانه زنبوری شامل گل‌وبوته‌های درهم پیچیده خودنمایی می‌کنه.

بر حاشیه خارجی کادر کتیبه‌ای گچبری شده از آیات قرآن مجید به خط کوفی دیده میشه. پیشانی طاق‌نما با گچبری مثلثی و ستاره‌ای شکل تزیین شده و جلوه‌ خاص و بدیعی بهش بخشیده. دو سطح مستطیل شکل هم‌ارتفاع با کل بنا، با عرضی ۸۰ سانتی‌متری وجود داره که با تزیینات گچبری و آجرهای خفته و راسته تزیین شده و حدفاصل طاق‌نما و برج‌های پیرامونی رو دربرگرفته. اضلاع غربی و شرقی بنا هرکدوم دارای دو طاق‌نما با ارتفاع ۸/۵ و عرض ۴ متره که درون اون‌ها با برجسته‌کاری‌های آجری و طرح‌های تودرتوی لوزی شکل تزیین شده.

قسمت انتهایی برج‌ها و بر فراز طاق‌نماها، کتیبه‌های آجری و برجسته‌ای از آیات نخستین سوره دهر به خط کوفی وجود داشته که امروزه تنها بقایایی از اون‌ها دیده میشه. راه‌پله‌های کم‌عرض از درون برج شمال شرقی دسترسی به سقف رو امکانپذیر کرده. سطح شبستان ورودی بنا در مقایسه با زمین‌های اطراف و دیوارهای خارجی در ارتفاعی حدود ۲ متر واقع شده و هفت پله ارتباط بیرون و داخل بنا رو میسر کرده. در هر کنج بنا دو طاقچه بلند و دو طاق‌نما در اضلاع غربی-شرقی وجود داره که با طرح‌های زیبای گچبری آراسته شدن.

محراب گنبد که در ضلع جنوبی واقع شده هم از تزیینات زیبای گچبری بهره‌مند شده و جذابیت این اثر فاخر رو دوچندان کرده. نورگیرهای مرتفعی که در مجاور سقف وجود دارن باعث روشنایی فضای داخل شدن. درون محراب راه‌پله‌ای ایجاد شده که راه‌یابی به سرداب زیرین رو میسر کرده. سرداب کوچک مدفن دو تن از بزرگان خاندان علویان هست. فضای داخلی اون از ۶ حجره با طاق‌نمای جناغی تشکیل شده و قبور به شکل حجم‌های مکعب مستطیل پوشیده از آجرهای لعاب‌دار فیروزه‌ای در مرکز اون قرار گرفتن.

زمان و هزینه بازدید از گنبد علویان

برای دیدن این بنای شکوهمند تاریخی میتونی از ساعت ۹ صبح تا ۵ عصر مراجعه کنی. در سال ۱۴۰۱، هزینه‌ی بازدید از این بنا برای گردشگران داخلی ۴۰۰۰ تومان و برای گردشگران خارجی ۴۰۰۰۰ تومان هست.

آدرس و دسترسی به گنبد علویان

گنبد علویان

گنبد علویان در شهر همدان، چهارباغ علویان، نزدیک امامزاده عبدالله قرار گرفته. این گنبد از سمت شمال در خیابونی که میدان عین‌القضات رو به میدان امامزاده عبدالله وصل می‌کنه قرار گرفته و از سمت جنوب با خیایون باباطاهر و از شرق با خیابون اکباتان محصور شده. برای دسترسی به این مکان باید از میدان امام خمینی در مرکز شهر خودت رو به میدان امامزاده عبدالله برسونی. از میدون به سمت راست می‌پیچی و وارد بلوار علویان میشی. این گنبد در فاصله ۳۰۰ متری از میدان امامزاده قرار گرفته.

اقامتگاه ها اطراف گنبد علویان

نمایش گنبد علویان روی نقشه

مسیریابی گنبد علویان

سخن پایانی

امیدوارم که از خوندن این مقاله لذت برده باشی و به خوبی با گنبد علویان همدان آشنا شده باشی. گوشه و کنار شهر همدان پر شده از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی که هرکدوم جذابیت خاص خودشو داره. اگه تصمیم گرفتی به این شهر تماشایی سفر کنی و از جاذبه‌های زیباش دیدن کنی با سفربازی همراه شو!

سفربازی یه وبسایت معتبر تو حوزه رزرو آنلاین هتل و اقامتگاهه که انواع و اقسام اقامتگاه‌ها با آپشن و قیمت‌های مختلف رو داره. تنها کافیه وارد وبسایت سفربازی بشی و با وارد کردن شهر مقصد لیست اقامتگاه‌های اون شهر رو مشاهده و محل موردنظرت رو رزرو کنی.

تیم پشتیبانی سفربازی از لحظه رزرو اقامتگاه تا آخر سفر همراهته و یه اقامت به یادموندنی رو برات ثبت می‌کنه. همچنین میتونی از مجله سفربازی با سایر دیدنی‌های شهر همدان آشنا بشی تا در موقع سفر به این شهر از همه جاذبه‌ها دیدن کنی و هیچ جای دیدنی رو از دست ندی. سفر خوبی رو برات آرزومندیم!